Gminny Ośrodek Kultury w Gierałtowicach
oraz Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego
zapraszają na wirtualną wystawę fotograficzną
"Dawne śluby i wesela"
opracowanie merytoryczne fotografii - Małgorzata Pietrzak
Portrety ślubne
Często jedyną fotograficzną pamiątką ze ślubu był portret pary młodej, wykonany w atelier. Obraz ślubny malowany na podstawie portretu - popiersia, wyraźnie retuszowany, oprawiony w ramę nazywa się „monidłem”.
Lata 30. XX w.
Fotografia ślubna Lucyny Mendyki, która wychowywała się w czasie II wojny światowej
w rodzinie Franciszki i Pawła Śpiewoków.
Listopad 1959 r.
Zdjęcie z archiwum Gabrieli Janickiej. Portret ślubny Gertrudy z domu Machulik i Alojzego Chmiela
w formie "monidła" - powiększonej, wyretuszowanej fotografii lub malowidła jej bazie. 20 października 1920 r.
Zdjęcie z archiwum Nocoń - Kocur. Nowożeńcy Leokadia i Rafał Nocoń. Zwróć uwagę na detale stroju Panny Młodej oraz na koronkową poszetkę w kieszeni Pana Młodego. Rok 1955
Portret ślubny Łucji z domu Skrzypczyk i Augustyn Mikusza, Chudów 1949
Najpopularniejszą ślubną pamiątką fotograficzną długo pozostawał portret ślubny wykonany w atelier. Dzięki firmowym tekturkom niejednokrotnie możemy się dowiedzieć dokąd mieszkańcy Gierałtowic najczęściej jeździli się fotografować. Malowane realistyczne tła, kotary, dywany i meble – powtarzają się na zdjęciach różnych par – zmieniały się, podążając za modą. Zmieniali się również sami modele: Panny Młode ubrane „po chłopsku” lub „po pańsku”, z książeczkami do nabożeństwa lub z bukietami; panowie z białymi rękawiczkami, cylindrami, melonikami, w surdutach lub garniturach...
Zdjęcie z archiwum Krzysztofa Tomaszka
Ślub Henryka Linka i Marty z domu Widuch 24 grudnia 1939 r. Przyszowice. Pamiątkowe zdjęcie wigilijnego ślubu w atelier. Długi welon Panny Młodej zdoby delikatny wzór roślinnej wici. Dodatkami są rękawiczki i satynowe buciki. W zimowym bukiecie nie zabrakło asparagusa. Elegancki Pan Młody z cylindrem i rękawiczkami. W tle malowane okno.
Zdjęcie z archiwum Krzysztofa Tomaszka
Zdjęcie Teofila i Augustyny Widuch z domu Adamek, 27 lipca 1900 r. w Przyszowicach. Czy jest to zdjęcie narzeczonych czy świeżo poślubionych małżonków? Nie widzimy tu charakterystycznych ślubnych atrybutów, ale widzimy młodą parę trzymającą się pod ręce, która patrzy w przyszłość w tym samym kierunku.
Zdjęcie z archiwum Cecylii Figura
Fotografia ślubna Marii z domu Nocoń
(w tradycyjnym ślubnym stroju "chłopskim")
i Józefa Malczyka (w eleganckim surtucie,
z białymi rękawiczkami i złożonym cylindrem pod pachą), wykonana w 1. ćwierci XX w. w atelier fotograficznym Adolfa Bartha w Gliwicach (Gleiwitz o/S Wilhelmstr.)
Zdjęcie z archiwum Krzysztofa Tomaszka
Ślub Franciszka Widucha i Marii z domu Linek, lata 30. XX w. (?). Panna młoda w długiej sukni i welonie, z mirtową przypinką i imponującym bukietem z dalii lub chryzantem przybranych asparagusem. Elegancki pan młody, również z mirtem w klapie, w ręku trzyma rękawiczki i złożony cylinder (?). W tle motyw mirtu, na podłodze wzorzysty "ludowy" tkany chodnik.
Zdjęcie z archiwum Cecylii Figury
Marta z domu Gabryś i Wincenty Czapelka. Panna Młoda ubrana jest w strój tradycyjny ślubny strój "chłopski", z medalionem sodalicji mariańskiej zawieszonym na wstążce.
Zdjęcie z archiwum Gabrieli Janickiej
Państwo Młodzi Otylia z domu Machulik i Konrad Matera. Pani Młoda w krótkiej sukience ślubnej w stylu lat 20. XX w. Pan młody trzyma złożony cylinder.
Państwo Matla. Panna Młoda - Marta z domu Machulik - w sukience ślubnej o formie modnej w latach 20. XX w. Pan Młody trzyma złożony cylinder i białe rękawiczki
Pani Młoda w tradycyjnym ślubnym stroju "chłopskim" z czarnego i kremowego jedwabnego adamaszku, z mirtowym wianuszkiem na czubku głowy, pozuje z książeczką do nabożeństwa i różańcem w dłoni. Pan Młody w klapie tradycyjnie ma wpiętą gałązkę mirtu z zieloną wstęgą. Na tle kamizelki widoczny łańcuszek zegarka kieszonkowego. Fotografia prawdopodobnie wykonana w 1. ćwierci XX w. w atelier Emila Nehra (Strzelce Opolskie)
Młoda para w atelier. Pani Młoda w sukni charakterystycznej dla lat 30. XX w.
Pan Młody w klapie ma wciśniętą gałązkę mirtu.
Zdjęcie z archiwum Urszuli Nocoń-Kocur
Irena i Józef Nocoń. Uwagę zwraca obfitość koronek sukni ślubnej z welonem oraz bukietu. Rok 1955
Urocza Młoda Para: Gertruda z domu Szolc i Jan Woźnica. Gierałtowice 1956 r.
Państwo Fica. Panna Młoda, Berta z domu Gamoń, nosi charakterystyczną krótką ślubną sukienkę i długi welon opleciony mirtem. Pan Młody w surducie, białych rękawiczkach i ze złożonym cylindrem. Rybnik, lata 30. XX w. (?)
Zdjęcie z archiwum Towarzystwa Miłośników Przyszowic
Młodzi Małżonkowie: Zofia z domu Zaremba i Karol Sobel. Pani Młoda z mirtowym wiankiem na czubku głowy, w tradycyjnym "chłopskim" stroju ślubnym, nietypowo z ciemnym fartuchem (zielonym?). W ręku trzyma książeczkę do nabożeństwa. Pan Młody w długim surducie, z gałązką mirtu i wstęgą (zapewne zieloną) i melonikiem w ręku. Prawdopodobnie 1. ćwierć XX w.
Słowo „drużba” oznacza przyjaźń i grupę ludzi połączonych przyjaźnią. Stąd przyjaciółki Panny Młodej nazywane były drużkami, a przyjaciele Pana Młodego – drużbami.
Zdjęcie udostępnione przez Rudolfa Długaja. Państwo młodzi Katarzyna z domu Szołtysek i Robert Kowol. Drużyna: Agnieszka Morawiec z domu Musioł i Bernard Szołtysek, Łucja i Wiktor Szołtysek, Gertruda i Alfons Szołtysek. Paniówki, listopad 1939 r.
Państwo Młodzi Gertruda z domu Matula i Franciszek Szołtysek z drużyną, Paniówki 1948
Zdjęcie z archiwum Marii Chmiel - Janickiej
Państwo młodzi z drużyną, fotografia wykonana w atelier, lata 40. XX w. (?)
Mistrzowie trzeciego planu
Fotografie plenerowe często są interesujące nie tylko ze względu na to, co fotograf zamierzał uwiecznić, ale także ze względu na to, co lub kto „wkradł” się w kadr.
Zdjęcie z archiwum Zygmunta Szymury
Otylia z domu Gilner i Antoni Szolc.
W tle postać w drzwiach, rok 1930
Państwo młodzi z weselnikami przed ceglanym domem. Chłopcy na szczycie. Lata 50. XX w. (?)
Zdjęcie z archiwum Cecylii Skapczyk
Gertruda i Wacław Nocoń z gośćmi weselnymi. I dziewczynka w oknie. Lata 40. XX w. (?)
Miejsce i czas
Plenerowe fotografie ślubne pozwalają nam poznać ludzi, ale i miejsca, których często już nie ma. Opowiadają, jak zmienił się świat.
Zdjęcie z archiwum Krzysztofa Tomaszka
Ślub w rodzinie Adamków, pomiędzy 1890 a 1910 (?) r. W tle chałupa kryta gontem i studnia z żurawiem, przez płot po prawej uwiecznieni zostali sąsiedzi. Na pierwszym planie grupa weselników. W pierwszym rzędzie uwagę przykuwają "chłopionki" w podobnych ciemnych, gładkich fartuchach i jasnych jaklach (prócz Panny Młodej). Mężczyzna po lewej założył liczne ordery. Wśród weselników w tylnym rzędzie, po prawej dostrzeżemy trzy panie ubrane wg mody miejskiej - one, po ponad 100 latach - pomagają nam ustalić przybliżoną datę wykonania zdjęcia. Kim był chłopiec, który nie zmieścił się w kadrze (po prawej)?
Błogosławieństwo
Nowoczesna fotografia i lampy błyskowe pozwoliły na dokumentowanie tak wzruszających i doniosłych momentów jak błogosławieństwo Młodej Pary przez rodziców. Przed ślubem Urszuli z domu Kalus i Eryka Woźnicy, 18 kwietnia 1970 lub 1971 r.
Błogosławieństwa Panu Młodemu udziela matka panny młodej Emilia Kalus
Błogosławieństwa Państwu Młodym udziela ojciec Pana Młodego Alfons Woźnica
Ślub w stylu ’50
Gdzie te czasy, kiedy orszak ślubny z Młodą Parą na czele wędrował do kościoła w takt muzyki? Jakie kluczowe elementy uroczystości ślubnej uwieczniał fotograf w latach 50. XX wieku. Ślub Urszuli i Józefa Procków. Zabrze-Makoszowy, 25 października 1960 r.
Państwo Młodzi z rodzicami (ojca Panny Młodej zastępuje matka chrzestna)
Ślub w stylu lat ’70
„Pan Młody ubiera się do ślubu” – to jedna z klasycznych scen współczesnego reportażu ślubnego. Jak widać, należała też do kanonu fotografii ślubnej w latach 70. XX wieku. Pan Młody z najbliższą rodziną, z bukietem, który wręczy przyszłej żonie; orszak ślubny zmierzający do kościoła, Panna Młoda ze świecą podczas błogosławieństwa w świątyni; pierwsze kroki Nowożeńców – ile spośród zwyczajów ślubnych sprzed 50 lat przerwało do dziś? Ślub Teresy z domu Długaj i Benedykta Szołtyska. Paniówki, wrzesień 1974 r.
Pan Młody z bukietem dla Panny Młodej, z rodzicami, świadkiem i świadkową (ciocia)
Wyjście Młodej Pary z kościoła. Z boku kolejna para gotowa do ślubu.
Zdjęcie z archiwum Benedykta Szołtyska
Orszak weselny w drodze z kościoła do domu weselnego (domu Panny Młodej).
Wesele w stylu lat ’70
Szklanki z cukrowanymi brzegami, woda mineralna w kapslowanych butelkach, wódka „Krakus”. Bokobrody, muchy w grochy, tapiry i koturny... Co się wtedy grało na weselach? Ślub Teresy z domu Długaj i Benedykta Szołtyska. Paniówki, wrzesień 1974 r.
Goście weselni na podwórku (oświetlonym lampkami) raczą się napojami w cukrzonych szklankach
Początek wesela - akordeon jeszcze nie wypakowany, napoje w ocukrzonych szklankach już podano
Z uśmiechem przez życie
Wesele to przede wszystkim dobra zabawa w doborowym towarzystwie, a okazja i poważna, i radosna. Stąd żarty i dobry humor absolutnie na miejscu!
Zdjęcie z archiwum Zygmunta Strzody
Druhny w cylindrach. Siostra Panny Młodej oraz Anna i Helena z domu Promny - siostry Pana Młodego. Rok 1942, 16 listopada
Na zdrowie!
Tradycyjnie na weselu nie mogło zabraknąć alkoholu, którego spożywanie było elementem właściwie każdego biesiadnego świętowania, czy większości spotkań towarzyskich. Odbiciem przekonania, że na weselu powinno być pod dostatkiem jedzenia i alkoholu są fotografie grupowe weselników, na których nie brakuje symbolicznych gestów „polewania”.
Do pary!
Tradycyjnie unikano łączenia w pary drużek i drużbów, którzy byli parami prywatnie. Czy zawsze przestrzegano tej zasady? Ile takich par stanęło później na ślubnym kobiercu?
Zdjęcie z archiwum Rudolfa Długaja
Agnieszka Morawiec z domu Musioł i Bernard Szołtysek – drużbowie na ślubie Katarzyny z domu Szołtysek i Roberta Kowola. Paniówki, listopad 1939 r.
Zdjęcie z archiwum Rudolfa Długaja
Gertruda i Alfons Szołtysek – drużbowie na ślubie Katarzyny z domu Szołtysek i Roberta Kowola. Paniówki, listopad 1939 r.
Zdjęcie z archiwum Rudolfa Długaja
Łucja i Wiktor Szołtysek – drużbowie na ślubie Katarzyny z domu Szołtysek i Roberta Kowola. Paniówki, listopad 1939 r.
Zdjęcie z archiwum Gabrieli Janickiej
Elegancka para drużbów (?). Krój sukienki sugeruje lata 20. XX w.
Za panny...
Siostry, kuzynki, przyjaciółki – przyjrzyjmy się Pannom Młodym w otoczeniu bliskich im dziewcząt oraz drużkom, które następnie same stanęły na ślubnym kobiercu.
Zdjęcie z archiwum Gabrieli Janickiej
Elżbieta Chmiel (po mężu Madaler) z siostrami Marią (po lewej) i Anną (po prawej). Rok 1943
Panna Młoda Helena Szolc (po mężu Kondziołka) z drużkami, lata 30.-40. XX w. (?)
Zdjęcie z archiwum Benedykta Szołtyska. Pani Młoda Teresa z domu Długaj (żona Benedykta Szołtyska) z drużkami. Paniówki, wrzesień 1974
Podwójny ślub
Na starych fotografiach nieraz widzimy siostry (niekoniecznie bliźniaczki), ubrane jednakowo. Wydaje się, że dawniej chętnie podkreślano siostrzaną więź córek „na wydaniu”. Z pewnością było dla rodziców podwójną radością widzieć, że obie córki znalazły swoje drugie połówki. Stąd między innymi zapewne podwójne śluby, nie raz uwieczniane na fotografiach. Czy znano tu przesąd przestrzegający przed łączeniem ślubów?
Zdjęcie z archiwum Janiny Cichy-Rożek
Siostry Aniela i Gertruda z domu Piontek - dwie Panny Młode. Lata 30. XX w. (?)
Gra muzyka!
Jak zmieniały się kapele weselne i ich repertuar? W odpowiedzi na pierwsze z tych pytań mogą nam pomóc fotografie ślubne, na których w różnej formie uwieczniono również weselnych muzykantów.
Zdjęcie z archiwum Benedykta Szołtyska. Na fotografii ślubnej Marii z domu Nocoń i Franciszka Woźnicy znalazła się na pierwszym planie harmonia - być może jako symbol dobrej zabawy, podobnie jak gąsior (butla opleciona wikliną) trzymany przez młodego kawalera w cylindrze po prawej. Paniówki, maj 1938 r.
uwieczniona na weselu Teresy z domu Długaj i Benedykta Szołtysek. Paniówki, wrzesień 1974 r.
Dzieci
Jak zmieniały się na fotografiach na przestrzeni dziesięcioleci? Ruchliwe osóbki z rozmazanymi twarzami na fotografiach o długim czasie naświetlania, ubrane w krótkie spodenki, marynarskie mundurki, z wielkimi kokardami, uroczymi grzywkami. Zawadiackie lub onieśmielone – na jakich dorosłych wyrosły? Czy stanęły później same na ślubnym kobiercu? Czy są jeszcze wśród nas?
Zdjęcie z archiwum Moniki Organiściok. Młoda Para w otoczeniu najbliższych. Zwróć uwagę na małą elegantkę w rękawiczkach oraz fryzurę chłopca leżącego po lewej. Zobacz też złożony cylinder na kolanie Pana Młodego. Lata 30. XX w.
Zdjęcie z archiwum Jerzego Procek
Państwo Młodzi Teresa i Józef Grzeciczkowie z siostrzenicą i siostrą Panny Młodej. Zwróć uwagę również na bibułowe łańcuchy zdobiące wejście do domu weselnego. Knurów, styczeń 1971 r.
Zdjęcie z archiwum Zygmunta Strzody. Biesiadnicy przy stole dziecięcym podczas wesela
Urszuli z domu Kalus i Eryka Woźnicy, 18 kwietnia 1970 lub 1971 r.
Zdjęcie z archiwum Zygmunta Strzody. Zabawa weselna Urszuli z domu Kalus i Eryka Woźnicy w sali weselnej w Przyszowicach, 18 kwietnia 1970 lub 1971 r.
Żona modna...
... i nie tylko żona! Przegląd fotografii ślubnych to również przegląd mody. Na starych fotografiach dostrzeżemy kalejdoskop kobiecych strojów „chłopskich”, fryzury, suknie i buty modnych pań. Być może rozpoznamy przybliżoną datę wykonania zdjęcia po kroju męskich garniturów czy rodzajach zarostu. Uwadze nie umkną też dzieci.
Zdjęcie z archiwum Gabrieli Janickiej
Nowożeńcy: Elżbieta z domu Chmiel i Erwin Madaler. Na szczególną uwagę zasługuje element stroku Pana Młodego - charakterystyczne prążkowane spodnie "sztuczkowe". Rok 1943
Zdjęcie z archiwum Cecylii Figura. Państwo Młodzi Cecylia z domu Malczyk i Stefan Figura z weselnikami. Dojrzymy tu cały przekrój ubiorów - począwszy od "starek" w strojach "chłopskich", przez dzieci w spodenkach w krótkich spodenkach na szelkach i z wielkimi kokardami we włosach, na elegantkach w wysokich kokach, w sukienkach z podkreśloną talią skończywszy. 1962
Zdjęcie z archiwum Benedykta Szołtyska. Państwo Młodzi Marta z domu Nocoń i Emanuel Macha z weselnikami. Panna Młoda ubrana skromnie i elegancko w ciemną sukienkę ozdobioną gałązkami mirtu przy kołnierzyku oraz delikatnym mirtowym wiankiem we włosach. Pan Młody w surducie. Wszystkie starsze kobiety ubrane "po chłopsku". Za chłopcem w szaliku dostrzeżemy dwie kobiety w ciepłych jaklach z aksamitu. Paniówki, luty 1935 r.
Mirt, asparagus i spółka
Zieleń ma znaczenie symboliczne – oznacza życie, nadzieję, harmonię. Uroczystościom ślubnym towarzyszyła w wielu formach: wiankami
i bukiecikami mirtu ozdabiano głowę Panny Młodej oraz elementy strojów Młodej Pary. Zielonymi gałązkami i girlandami ozdabiano wejście do domu weselnego. Nie można też zapomnieć o bukietach Panny Młodej i druhen, które – według bieżącej mody – zawierały goździki, róże, kalie, cynie czy inne kwiaty; były niewielkimi wiązankami lub sięgały aż do ziemi.
Zdjęcie z archiwum Gabrieli Janickiej
Nowożeńcy z weselnikami. Panna Młoda z bukietem kalii. Lata 40. XX w. (?)
Zdjęcie z archiwum Cecylii Skapczyk
Gertruda z domu Nocoń i Nikodem Kot - wyjście z kościoła. Przybranie głowy Panny Młodej, mirt przy dekolcie oraz mirtowe wianuszki na wstążkach przy sukni, bukiet z asparagusem i chryzantemami, mirt w klapie Pana Młodego. Rok 1951, 20 października
Zdjęcie z archiwum Cecylii Skapczyk
Portret Heleny z domu Szolc i Piotra Smyczka. Goździki wpięto również w kaskadę asparagusa. Nie zabrakło również mirtu w dekolcie sukni oraz mirtowych wianuszków na wstążkach sukni. Gierałtowice, 1952 r.
Zdjęcie z archiwum Marii Smyczek
Portret ślubny Matyldy z domu Fabian i Jana Mikusza. Panna młoda z bukietem róż z asparagusem. Gierałtowice, 1949 r.
Zdjęcie z archiwum Marii Smyczek
Portret Heleny z domu Szolc i Piotra Smyczka. Goździki wpięto również w kaskadę asparagusa. Nie zabrakło również mirtu w dekolcie sukni oraz mirtowych wianuszków na wstążkach sukni. Gierałtowice, 1952 r.
Zdjęcie z archiwum Zygmunta Szymury
Nowożeńcy Anna i Alfred Śpiewokowie. Prócz bukietu ślubnego i nieodzownego mirtu, zieleń dostrzeżemy również w zdobieniu wejścia domu weselnego, w którym dominują gałązki jodły. Wilcza, 1960 r.
Za mundurem panny sznurem... i nie tylko
Mundur, uniform, strój – zadają szyku, są znakiem czasów, bywają świadkami historii. Dzięki nim możemy lepiej „czytać” fotografie, na przykład dookreślić datę ich wykonania, stworzyć opowieść.
Państwo Młodzi z gośćmi weselnymi. Po prawej kominiarz - na szczęście! Lata 40.-50. XX w. (?)
Zdjęcie z archiwum wystawy Śląski Strój Ludowy
Portret Państwa Młodych Katarzyny z domu Wilczek i Edward Powały. Pan Młody w galowym (białe rękawiczki, szabla) mundurze Autonomicznej Policji Województwa Śląskiego. Na piersi tradycyjnie przypiął gałązkę mirtu. Rok 1930
Na „ślubnym kobiercu”... i poza nim
Kilimy, kapy, dywany i koce... oraz słoma – stanowiły tło i ochronę dla fotografowanych strojów ślubnych w plenerze
Zdjęcie z archiwum Moniki Organiściok.
Portret Młodej Pary na tle ozdobnej serwety. Panna Młoda z medalikiem sodalicji mariańskiej na wstążce, z książeczką do nabożeństwa w dłoni. Pan Młody w surducie, z melonikiem, w białych rękawiczkach. Żona jest dla męża podporą… Pierwsza ćwierć XX w. (?)
